Συνέντευξη με τον Έντουαρντ Σαΐντ: το Παλαιστινιακό και η Αραβική Μοίρα

Η συνέντευξη που ακολουθεί πάρθηκε στην Νέα Υόρκη,

 στις 19 Δεκέμβρη του 1995

Διαβάζοντας κανείς για τον αγώνα του Παλαιστινιακού λαού για την εθνική ανεξαρτησία έχει κάποιος την αίσθηση ότι οι Παλαιστίνιοι αποτελούν την «συνείδηση» του αραβικού εθνισμού…

Όχι πια. Ιστορικά υπήρξαν. Το ζήτημα της Παλαιστίνης ήταν το μεγαλύτερο αραβικό ζήτημα, όπως επίσης και το μεγαλύτερο πρόβλημα μεταξύ Αράβων και Δύσης. Ποια είναι τα μεγάλα προβλήματα του Κουβέιτ και της Σαουδικής Αραβίας; Δεν έχεις εδώ ιδιαίτερα προβλήματα. Καταλαβαίνεις τι εννοώ. Έτσι λοιπόν η πολιτική των Αράβων επικεντρώθηκε γύρω από το Παλαιστινιακό ζήτημα γιατί ενσάρκωνε ένα ιδεώδες. Είχε να κάνει με αδικία, διακρίσεις, με αντίσταση, την προδοσία μιας υπόσχεσης, γενικά μία σειρά από ιδέες κεντρικές στον πολιτικό λόγο του αραβικού εθνικισμού. Επίσης, για πάνω από πενήντα χρόνια, ίσως ακόμη περισσότερο, από την αρχή του εικοστού αιώνα, από τον Πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο, ήταν το επίκεντρο της εξωτερικής και ως ένα βαθμό της εσωτερικής πολιτικής των Αράβων.

Θα μπορούσατε να επιμείνετε περισσότερο πάνω σε αυτό και να αναλύσετε τις αιτίες που συνέβαλαν σε αυτό;

Όπως είπα και προηγουμένως, το Παλαιστινιακό ήταν ένα ζήτημα που ενοποιούσε όλους τους Άραβες, καθώς η Παλαιστίνη ήταν μία αραβική χώρα ή οποία κατελήφθη από την δύση. Αυτή η διαδικασία ήταν εκτός εποχής, μιας και την ίδια περίοδο που το Ισραήλ εγκαθιδρυόταν ως αποικία, η Αφρική αποαποικιοποιούνταν. Το παλαιστινιακό ζήτημα λοιπόν είχε αυτή την παράξενη ιδιότητα του να «επαναλαμβάνει» την ιστορία του ευρωπαϊκού ιμπεριαλισμού έναν αιώνα αργότερα. Αυτή είναι η μία παράμετρος. Η άλλη είναι η σημασία της Παλαιστίνης για την αραβική ιστορία και κουλτούρα –Ιερουσαλήμ, Ισλάμ, Χριστιανισμός. Η Ιερουσαλήμ, για παράδειγμα, για τουλάχιστον 1200-1300 χρόνια, ήταν κεντρική στον λόγο της αραβικής ιστορίας και πολιτισμού. Και μην ξεχνάς ότι η Παλαιστίνη ήταν ο χώρος της πρώτης μεγάλης συνάντησης με την Δύση, της πρώτης Σταυροφορίας. Η σημασία της Παλαιστίνης ήταν τεράστια στην διαμόρφωση της συνείδησης των πρώτων Αράβων εθνιστών. Για τον Νάσερ, για παράδειγμα, η Παλαιστίνη ήταν κεντρική στη διαμόρφωση τα συνείδησης του ως Αιγυπτίου. Έπαιξε επίσης σημαντικό ρόλο στη διαμόρφωση της αιγυπτιακής πολιτικής συνείδησης μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο. Το ίδιο ισχύει για τη Συρία, το Ιράκ, την Ιορδανία και την υπόλοιπη ευρύτερη περιοχή.

Πώς συνδέεται τα προαναφερθέντα με τη σημερινή κατάσταση; Το λέω αυτό έχοντας στο νου τα άρθρα σας, όπου έχετε πολύ επιθετική στάση όσον αφορά τη συμφωνία ειρήνευσης και το ρόλο του Αραφάτ.

Κοιτάξτε… Καθώς κοιτάμε προς τα πίσω, για έναν περίπου αιώνα μέχρι τώρα, έχουμε μια διαμάχη, μεταξύ του σιωνιστικού κινήματος και του παλαιστινιακού και αραβικού εθνικού κινήματος. Το πρόβλημα έχει δύο πλευρές. Η πρώτη έχει να κάνει με το ερώτημα του αν το Ισραήλ μπορούσε να κατακτήσει εδάφη και να αντισταθμίσει, να αντιπαλέψει και να διαλύσει τους Άραβες. Η δεύτερη πλευρά έχει να κάνει με το εάν το Ισραήλ μπορούσε, κάνοντας όλα αυτά, να υποχρεώσει τους Άραβες να αποδεχθούν τους όρους του. Και οι δύο στόχοι επετεύχθησαν με την «ειρηνευτική διαδικασία». Το Ισραήλ κέρδισε. Ακόμα και οι Παλαιστίνιοι αρνούνται την ιστορία τους. Όταν ο Αραφάτ μίλησε στον Λευκό Οίκο το 1992, δεν ανέφερε καθόλου την ιστορία της Παλαιστίνης, υποχρεώθηκε να την «ακυρώσει». Η κυρίαρχη άποψη για το μέλλον είναι αυτή του Ισραήλ. Το Ισραήλ θα είναι η κυρίαρχη δύναμη της περιοχής, και όλοι θα προστρέχουν σε αυτό με τον τρόπο που ο βασιλιάς Χουσεΐν έτρεξε στην Ιερουσαλήμ, με τον τρόπο που ο Σαντάμ και ο Μουμπάρακ προσέτρεξαν στην Ιερουσαλήμ. Το Ισραήλ είναι η αδιαμφισβήτητη περιφερειακή δύναμη. Όχι μια περιφερειακή δύναμη την οποία κάποιος αποδέχεται με δυστροπία, αλλά η περιφερειακή δύναμη στην οποία οι Άραβες προστρέχουν. Δεν το κάνουν αυτό ενάντια στη θέλησή τους, προστρέχουν σε αυτή θεληματικά. Έτσι, λοιπόν, η νίκη του Ισραήλ είναι η επιβολή της άποψής του για την ιστορία. Εξανάγκασε τους Άραβες να αλλάξουν την Ιστορία τους. Και η προοπτική για το μέλλον είναι ότι το Ισραήλ θα είναι η κυρίαρχη δύναμη, το κέντρο της Μέσης Ανατολής και του Αραβικού κόσμου. Η οικονομική, στρατιωτική και πολιτική του δύναμη θα είναι κυρίαρχη, με τους Άραβες να αποτελούν μέρος αυτής και όχι το αντίθετο.

Και ποιός θα είναι λοιπόν ο ρόλος των Παλαιστινίων στην όλη ιστορία;

Οι Παλαιστίνοι είναι άσχετοι με το ζήτημα. Ένας ελάσσων παίκτης. Ουσιαστικά, αυτό που ο Αραφάτ αποδέχθηκε είναι ο ρόλος του δημοτικού άρχοντα. Αυτό κέρδισε. Παρακολουθούμε σήμερα την εξαφάνιση του Παλαιστινιακού έθνους. Αυτό  είναι το σχέδιο του Ισραήλ. Παλιότερα, το ζήτημα ήταν η διαμάχη δύο εθνών για το ίδιο κομμάτι γης. Τώρα υπάρχει μόνον ένα έθνος. Οι Παλαιστίνιοι ζουν διασκορπισμένοι σε μικρές ομάδες εδώ και εκεί. Οι πληθυσμοί είναι διαχωρισμένοι. Οι άνθρωποι στην Γάζα, οι άνθρωποι στη Δυτική Όχθη  είναι διαφορετικοί από τους πρόσφυγες της Βηρυττού, της Νέας Υόρκης. Και αυτό είναι το κατόρθωμα των Ισραηλινών. Η διάσπαση ενός κινήματος, το τέλος ενός έθνους.

Σκέφτομαι την εξέλιξη του Ελληνικού έθνους. Θα γνωρίζεται βέβαια ότι οφείλουμε την ύπαρξή μας ως κράτος σε μία ευτυχή συγκυρία συμφωνίας μεταξύ των μεγάλων δυνάμεων της εποχής της ελληνικής επανάστασης, μιας και η δυναμική της ίδιας της επανάστασης έφθινε και χρειάστηκε η παρέμβαση των Μεγάλων Δυνάμεων για να δημιουργηθεί το πρώτο, «κολοβό» είναι αλήθεια Ελληνικό κράτος. Όμως στη συνέχεια αυτό το «κολοβό» κράτος έπαιξε καθοριστικό ρόλο στο να φτάσουμε στην κατάσταση που είμαστε σήμερα. Κατά κάποιον τρόπο λειτούργησε ως μαγνήτης της εθνικής συνείδησης. Πιστεύετε, ακόμα και εάν δεχθούμε τις πολλές αρνητικές πλευρές της συμφωνίας για ειρήνευση, ότι παρουσιάζεται σήμερα μία ευκαιρία για να δημιουργηθεί μία παρόμοια δυναμική στην περίπτωση των Παλαιστινίων;

Δεν υπάρχει καμμία αναλογία μεταξύ της ελληνικής περίπτωσης και της παλαιστινιακής. Ό,τι έκαναν στην Παλαιστίνη οι Ισραηλινοί είναι βασισμένο στην ιδέα της εκδίωξης των Παλαιστινίων από τη γη τους. Σήμερα, πάνω από το 50% των Παλαιστινίων έχουν πεταχτεί έξω από την Παλαιστίνη. Οι Ισραηλινοί ήρθαν και άλλαξαν την χώρα. Ό,τι υπήρχε πριν τώρα δεν υπάρχει. Κοίτα, για παράδειγμα, τι έκαναν με την Ιερουσαλήμ. Η Ιερουσαλήμ θεωρείται σήμερα η 3.000 ετών πρωτεύουσα του Εβραϊκού λαού. Δεν έχει καμμία σχέση με την πραγματικότητα. Στην πραγματικότητα, η εβραϊκή κυριαρχία στην Ιερουσαλήμ ήταν για 150 χρόνια στον πρώτο αιώνα, και από τότε ποτέ πια. Βυζαντινή κυριαρχία, οθωμανική κυριαρχία, ναι, αλλά εβραϊκή από πού κι ως που; Μέσα από αυτά τα 150 χρόνια εφεύραν μία ιστορία 3.000 χρόνων! Αυτό δεν έγινε ποτέ στην Ελλάδα. Έτσι λοιπόν έχουμε την αποξένωση του πληθυσμού, το ξεσπίτωμά του, και τον απόλυτο έλεγχο του εναπομείναντος πληθυσμού στην Δυτική Όχθη και τη Γάζα, από τους Ισραηλινούς. Οι Παλαιστίνιοι ζουν περιορισμένοι σε γκέτο. Είναι παρόμοια περίπτωση με εκείνη των λευκών της Νότιας Αφρικής που πήγαν εκεί που έκαναν τα ίδια. Οι Ισραηλινοί έπαιξαν πάνω στο γεγονός ότι η ηγεσία συνθηκολόγησε και στο ότι ο πληθυσμός έχει συνθηκολογήσει. Δεν ενδιαφέρονται για το μέλλον, είναι αναγκασμένοι να ζουν με τα γεγονότα που έχουν μπροστά τους. Και εδώ έγκειται η ηλιθιότητα των Ισραηλινών. Γιατί στη συγκεκριμένη περίπτωση υπάρχει μια πραγματική αδικία. Μακροπρόθεσμα ο κόσμος θα «ξυπνήσει», αν και αυτό θα πάρει καιρό.

Και πώς εξηγείται το γεγονός της αυτοεγκατάλειψης των ανθρώπων;

Θα σου δώσω ένα παράδειγμα. Ο γιός μου ζει στη Δυτική Όχθη. Διαβάζεις στους New York Times ότι οι Ισραηλινοί εκκενώνουν μια πόλη, δημιουργούν νέα μπλόκα έξω από τις πόλεις, νέα σημεία ελέγχου, έτσι λοιπόν και πάλι δεν μπορείς να ταξιδέψεις. Που είναι το καλό εδώ; Εγκαταλείπουν το εσωτερικό των πόλεων, που είναι ένα οικονομικό μέτρο –άσε τους Παλαιστίνιους να ασχολούνται με τα σκουπίδια, την αστυνομία, την υγεία, εμείς θα τους ελέγχουμε απ’ έξω. Πόσον καιρό αυτό μπορεί να συνεχίζεται έτσι δεν ξέρω. Πόσον καιρό μπορούν οι Παλαιστίνιοι να ανέχονται αυτή την κατάσταση; Ένα από τα μεγαλύτερα προβλήματα είναι ότι οι Παλαιστίνιοι αποδέχονται τα μέτρα αυτά γιατί ο μεγαλύτερος ηγέτης τους τα αποδέχεται. Κι αυτός κάθε νέα καταστροφή την ονομάζει νίκη. Και προχωρεί. Νικηφόρα! Και ο κόσμος πιστεύει ότι είναι ένας μεγάλος άνδρας. Και τον ψηφίζει. Όμως θάρθει η στιγμή που ο κόσμος θα ξυπνήσει. Θα καταλάβουν ότι είναι αυτοί που έχουν χάσει το παιχνίδι. Ότι έχασαν την Παλαιστίνη. Τότε κάτι μπορεί να γίνει. Προς το παρόν δεν βλέπω κάτι τέτοιο. Οι Ισραηλινοί έχουν παίξει ένα έξυπνο παιχνίδι με την υποστήριξη των Η.Π.Α. και τη συνεργασία του Αραφάτ, ενός ηγέτη που αποδέχεται αυτή την κατάσταση πραγμάτων για τον λαό του μόνο και μόνο για να γίνει μία …δημοτική αρχή. Και συνεχίζει να βγάζει λόγους κάθε μέρα λέγοντας: «εγώ είμαι ο πρόεδρος της Παλαιστίνης». «Διακηρύσσω την εγκαθίδρυση του Παλαιστινιακού κράτους και την Ιερουσαλήμ ως πρωτεύουσά του». Την ίδια ώρα οι Ισραηλινοί παίρνουν σιγά σιγά την Ιερουσαλήμ, καταλαμβάνουν το 25% της Δυτικής Όχθης, χτίζουν καινούργιους οικισμούς, καινούργιους δρόμους, παίρνουν όλο και περισσότερη γη. Κάποιος θα ξυπνήσει κάποια μέρα και θα αναρωτηθεί: Τι μας λέει αυτός; Που μας έχει οδηγήσει; Τότε ίσως κάτι να γίνει….

Παρ’ όλα αυτά αισθάνομαι ότι η ερώτηση δεν έχει απαντηθεί. Γιατί ο κόσμος τρέφει τέτοια αισθήματα…

Ήττα, ήττα, ήττα… Δεν έχουμε κερδίσει… Είμαι τώρα 60 ετών. Γεννήθηκα το 1935. Σ’ όλη τη διάρκεια της ζωής μου χάνουμε το ένα μετά το άλλο. Η εξυπνάδα της ισραηλινής πολιτικής έγκειται στο ότι λένε στον Αραφάτ: θα σου δώσουμε κάτι. Θα σου δώσουμε δημοτικό έλεγχο της Γάζας. Και θα την ελέγχουμε απ’ έξω… και από μέσα –μιας και ελέγχουμε το 40% των δρόμων. Στις υπόλοιπες περιοχές μπορείς να παίζεις. Αλλά μην μολύνεις το νερό μας, μην υπεισέρχεσαι σε ζητήματα ασφάλειας μας, και μην νομίζεις ότι μπορείς να κάνεις ότι θέλεις. Κατά τα’ άλλα, κάνε αυτά που θέλεις. Και αυτός τα αποδέχεται. Αυτός άλλωστε είναι και ένας τρόπος να διαπραγματεύεσαι με την ήττα.

Και οι άλλοι Άραβες ηγέτες; Γιατί αποδέχονται την κατάσταση;

Για τους ίδιους λόγους. Αντιλαϊκοί ηγέτες χωρίς καμμία υποστήριξη από τον λαό… Και ο μόνος τρόπος για να σωθούν είναι οι Η.Π.Α.

Εννοείται ότι περιμένουν από τις Η.Π.Α. να τους υποστηρίξουν οικονομικά;

Όχι. Κυρίως πολιτικά και δευτερευόντως οικονομικά. Ο αιγυπτιακός προϋπολογισμός στηρίζεται από τις Η.Π.Α. Παίρνουν 2,5 δισεκατομμύρια δολλάρια τον χρόνο. Τα μισά βεβαίως απ’ όσα παίρνουν οι Ισραηλινοί, όμως ακόμα κι έτσι είναι πολλά. Οι Σαουδάραβες προστατεύονται από τις Η.Π.Α. Είδες τι έγινε με τον Πόλεμο του Κόλπου; Και πληρώνουν γι’ αυτό. Αυτός ο πόλεμος στοίχισε στους Άραβες γύρω στα 50-60 δισεκατομμύρια δολλάρια. Γιατί η αμερικανική προστασία είναι μία εγγύηση για τις δυναστείες τους. Ο οίκος της Σαουδικής Αραβίας –όλοι οι οίκοι- οι ολιγαρχίες, ο οίκος του Βασιλιά Χουσεΐν –αυτός και ο αδελφός του- και οι Χασεμίτες, ο οίκος των Σαούντ, ο οίκος των Σαμπάχ μπορεί να επιβιώνουν προς το παρόν. Αλλά κάποια στιγμή τα πράγματα θ’ αλλάξουν.

Πιστεύετε ότι υπάρχουν κάποιες τάσεις που μας επιτρέπουν να είμαστε αισιόδοξοι για το μέλλον;

Τα τελευταία είκοσι χρόνια, η γεωργική παραγωγή στον αραβικό κόσμο έχει πέσει. Το κατά κεφαλήν εισόδημα πέφτει. Η βιομηχανική παραγωγή το ίδιο. Η ποιότητα της εκπαίδευσης και ο αριθμός των εγγραμμάτων μειώνονται. Τα πανεπιστήμια χειροτερεύουν. Δεν υπάρχει ένα πανεπιστήμιο στον αραβικό κόσμο που να παράγει κάποια έρευνα. Το Ισραήλ, από την άλλη πλευρά, είναι μια ηγετική φιγου΄ρα στον κόσμο των επιστημών, τα ινστιτούτα τους, τα πανεπιστήμια τους κ.λπ. Όλες αυτές οι ενδείξεις είναι αρνητικές. Ο πληθυσμός αυξάνει… Δεν γνωρίζω τον ακριβή αριθμό αλλά γύρω στο 70-80% του πληθυσμού είναι μικρότερο των 18 ετών. Και οι κυρίαρχες ελίτ και οίκοι είναι όλοι τους 70-80 χρονών. Ο Αραφάτ είναι περίπου 70 ετών.

Δεν νομίζετε λοιπόν ότι εδώ έχουμε να κάνουμε με μια «πληθυσμιακή βόμβα»; Ξέρουμε ότι τέτοιες πληθυσμιακές βόμβες αποτέλεσαν έναν από τους παράγοντες που οδήγησαν σε επαναστάσεις. Γιατί κάτι τέτοιο να μην επαναληφθεί και στην περίπτωση της Παλαιστίνης;

Είναι πολύ δύσκολο να παίζουμε τον προφήτη στην περίπτωση του αραβικού κόσμου. Είναι όμως αλήθεια (και αυτό δείχνουν και τα στοιχεία) ότι η κατάσταση είναι πολύ εύφλεκτη. Το πρόβλημα είναι ότι, λόγω των Η.Π.Α., του πετρελαίου, του Ισραήλ, θα υπάρχει μια συνεχής προσπάθεια να διατηρηθεί η pax Americana, να διατηρηθούν οι πληθυσμοί υποτελείς, να διατηρηθεί το πολιτικοποιημένο Ισλάμ υποτελές, το Ιράν έξω από το παιχνίδια, να διατηρηθεί υπό έλεγχο η κατάσταση αναβρασμού που επικρατεί στη Σαουδική Αραβία κ.λπ. Για πόσο όμως καιρό μπορούν όλες οι προσπάθειες να συνεχιστούν;

Ποιος νομίζετε ότι θα είναι ο ρόλος του «πολιτικού Ισλάμ»; Πιστεύετε ότι θα παίζει έναν όλο και πιο σημαντικό ρόλο ή ότι αποτελεί ένα παροδικό φαινόμενο;

Πιστεύω ότι είναι κυρίως μικρά κινήματα διαμαρτυρίας. Δεν πιστεύω ότι η κατάσταση είναι ίδια με της Αλγερίας, όπου ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού συμμετέχει σε αυτά. Επιπλέον, πρέπει να λάβουμε υπ’ όψιν μας, ότι σε αυτά τα κράτη οι άνθρωποι δεν ψηφίζουν. Φαντάσου ότι η Αίγυπτος διοικείται από το 1946 με στρατιωτικό νόμο. Η Ιορδανία και η Συρία το ίδιο. Υπάρχει λοιπόν μια έλλειψη δημοκρατικών διεργασιών και πρακτικών. Αυτά τα κινήματα λοιπόν αντιπροσωπεύουν κινήσεις διαμαρτυρίας ενάντια στην υπάρχουσα κατάσταση. Το παράδοξο είναι ότι δεν μεγαλώνουν. Πιστεύω ότι θα αποτύχουν γιατί δεν έχουν τη δυνατότητα να προβάλουν μια εναλλακτική πρόταση. Για παράδειγμα, δεν μπορείς να τους ρωτήσεις ποια είναι τα οικονομικά τους σχέδια. Δεν έχουν κανένα. Δεν έχουν καν σκεφτεί επ’ αυτού. Το κύριο ενδιαφέρον τους είναι αφενός η αντίσταση ενάντια στις αρχές, για τις οποίες πιστεύουν ότι είναι διεφθαρμένες από τη δύση, και αφετέρου ο έλεγχος της προσωπικής συμπεριφοράς. Τι πρέπει να διαβάζεις και τι όχι. Μια τέτοια οπτική όμως είναι καταστροφική. 

Ας έρθουμε τώρα και πάλι στο ζήτημα των αρχουσών ελίτ. Ποια πιστεύετε ότι είναι τα συγκεκριμένα χαρακτηριστικά των αραβικών ελίτ που τους εμπόδισαν να ακολουθήσουν μια πορεία παρόμοια, για παράδειγμα, με αυτή των ιαπωνικών ελίτ. Οι τελευταίες, κάνοντας μια ρεαλιστική εκτίμηση της παγκόσμιας κατάστασης, κατόρθωσαν να μεταρρυθμίσουν μια ολόκληρη κοινωνία διατηρώντας –μια μεγάλη μερίδα τουλάχιστον από αυτές- τον κεντρικό τους ρόλο μέσα στην κοινωνία….

Υπάρχουν μια σειρά παραγόντων. Οι αραβικές ελίτ ήταν είτε κληρικοί, αυτοί που είχαν να κάνουν με την θρησκεία και την οικογένεια, ή πρόσφατα, έχουμε το φαινόμενο των τεχνοκρατικών ελίτ –τεχνολογία, Δύση- και υπ’ αυτή την έννοια έχουν υπάρξει ως απλοί μεταπράτες γνώσης, δανειζόμενοι. Ή έχουν υπάρξει ως στρατιωτικές ελίτ. Οι αραβικές κοινωνίες δεν έχουν δημιουργήσει μια αραβική οικονομία, κοινωνιολογία ή ιστοριογραφία. Υπάρχουν δανεισμένες από τη Δύση αντιλήψεις, μία μονομανία με τη Δύση. Για παράδειγμα ουδείς έχει ενδιαφερθεί για την γιαπωνέζικη κουλτούρα. Οι αραβικές ελίτ ήταν πάντα συσχετισμένες με την εξουσία. Επειδή δεν υπάρχει αυτό που αποκαλούμε κοινωνία των πολιτών, δεν έχει υπάρξει ποτέ μια κριτική ελίτ στη σύγχρονη παράδοσή μας. Στην αρχή του εικοστού αιώνα υπήρξαν κάποια πρώτα δείγματα. Όμως ποια ήταν τα πρώτα μέτρα των στρατιωτικών ελίτ μετά τον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο; Κατέστρεψαν τα όποια ψήγματα κοινωνίας των πολιτών. Έτσι λοιπόν σήμερα κάθε διορισμός σε ένα πανεπιστήμιο γίνεται από τους πολιτικούς. Δεν υπάρχει η έννοια της καριέρας για τους ακαδημαϊκούς.

Τέταρτον, μια και αναφέρθηκες σε χώρες όπως η Ιαπωνία και η Κορέα. Η Κορέα το 1950 ήταν στο ίδιο επίπεδο ανάπτυξης με την Αίγυπτο. Τώρα είναι εκατό φορές πιο πλούσια απ’ αυτήν. Ο λόγος γι’ αυτό ήταν μια μαζική επένδυση στην εκπαίδευση. Αυτό δεν έγινε ποτέ στον αραβικό κόσμο. Το αραβικό εκπαιδευτικό σύστημα είναι διεφθαρμένο από την κορυφή ως τα νύχια, σάπιο. Είναι ένα σύστημα βασισμένο στην απομνημόνευση, την εξουσία του καθηγητή, με συνωστισμένες αίθουσες, μετριοκρατία. Δεν υπάρχει καμμία αξιοκρατία. Σε μια κατάσταση σαν αυτή δεν υπάρχει ελπίδα. Έχεις κολλήσει. Αυτή είναι η αληθινή κρίση…..

Με άλλα λόγια η κρίση οφείλεται στην αδυναμία δημιουργικής ενσωμάτωσης δυτικών προτύπων στην παράδοση…

Όχι μόνον από τη Δύση. Δεν υπάρχει η δυνατότητα ενσωμάτωσης αξιών από την ίδια μας την Ιστορία ή από άλλους πολιτισμούς. Για παράδειγμα, υπάρχει μια πολύ παλιά παράδοση αραβικής γεωγραφίας. Οι Άραβες ενδιαφέρονταν για την Αφρική, την Περσία, την Ινδία. Πήγαν στην Κίνα και την Ιαπωνία. Όλα αυτά έχουν χαθεί. Δεν υπάρχουν πια στην κοινωνία μας. Όταν ήμουν στην Ιαπωνία, σε μία από τις ομιλίες μου, συνάντησα 150 ειδικούς αραβολόγους που όλοι μιλούσαν Αραβικά. Πόσοι Άραβες έχουν γνώση της κατάστασης στην Ιαπωνία; Κανείς. Πόσοι Άραβες υπάρχουν που μιλούν Ιαπωνικά; Κανείς. Μηδέν.

Ναι. Αλλά θα μπορούσαμε να πούμε ότι οι Άραβες δεν έχουν τα οικονομικά εφόδια γι’ αυτό…

Δεν είναι ζήτημα εφοδίων. Υπάρχουν χιλιάδες Άραβες που σπουδάζουν σε πανεπιστήμια. Για να μην μιλήσουμε για φυσικές πηγές πλούτου όπως το πετρέλαιο, ποτάσιο, μέταλλα, νερό… Για να σε κάνω να καταλάβεις, η Συρία στη ρωμαϊκή περίοδο μπορούσε να θρέψει όλη τη Μεσόγειο. Το ίδιο ισχύει για την Αλγερία. Η Αλγερία σε κάποια φάση προμήθευε τη Γαλλία με το στάρι της. Δέκα χρόνια αφότου ανέβηκαν στην εξουσία, η Αλγερία έγινε ένας καθαρός εισαγωγές σταριού. Η αγροτική παραγωγή καταστράφηκε. Δεν υπάρχει κάτι παρόμοιο στην ιστορία σύγχρονων κοινωνιών. Ούτε στην Αφρική, ούτε στην Λατινική Αμερική. Πουθενά δεν θα συναντήσεις το φαινόμενο αυτών των εκπληκτικών μεταλλαγών και την καταστροφή τόσων πλουτοπαραγωγικών πηγών. Η σαουδική αραβική οικονομία σήμερα διατηρεί ζωντανές ολόκληρες πόλεις στις Η.Π.Α. Για παράδειγμα η MacLuis, εταιρεία που σχετίζεται με την MacDonell-Douglas, διατηρείται εν ζωή από την βασιλική οικογένεια που επιμένει να αγοράζει αεροπλάνα (F-18) τα οποία βέβαια δεν …πετάνε. Η Σαουδική Αραβία αγοράζει συνεχώς Boeing και Jet χωρίς να υπάρχει συγκεκριμένος λόγος. Είναι μια χώρα που θα χρεωκοπήσει. Δεν έχουν πια ρευστό. Υποθηκεύουν το ίδιο τους το μέλλον. Αυτή είναι η τραγική πραγματικότητα. Το Ιράκ πριν από πέντε χρόνια ήταν μία πλούσια χώρα και σήμερα έχει γυρίσει στην νεολιθική εποχή. Ξέρεις ότι 5.000 παιδιά το χρόνο πεθαίνουν από την ασιτία; Και αυτός επιμένει να χτίζει παλάτια. Απίστευτο!

Αυτό που συμβαίνει τώρα είναι η σταδιακή κατάρρευση ενός ολόκληρου συστήματος. Σε κάποιο σημείο θα διαλυθεί. Πιστεύω ότι αυτό θα γίνει με τις χώρες του Κόλπου. Οι Αμερικάνοι δεν μπορούν να ελέγξουν τα πάντα. Δεν είναι δυνατόν. Μια ηγεμονική δύναμη είναι αδύνατον να ελέγξει κάθε εναλλακτική εξέλιξη. Οι Αμερικάνοι και οι Ισραηλινοί πιστεύουν ότι αγοράζοντας τον Μουμπάρακ και έχοντας στο χέρι τον Αραφάτ και τον Χουσεΐν, πάει τελείωσε. Τα ελέγχουν όλα. Αυτή είναι η αλαζονεία της εξουσίας. Όμως η ζωή δεν λειτουργεί έτσι. Οι ανθρώπινες κοινωνίες λειτουργούν διαφορετικά. Νέα ρεύματα, νέες αντιθέσεις, νέες καταστροφές. Έχε το νου σου στην Σαουδική Αραβία. Υπάρχουν πολλές εντάσεις εκεί. Υπάρχουν πολλές πιέσεις στην βασιλική οικογένεια, πολλές διαμάχες για την εξουσία, πολλές φατρίες, άνθρωποι που έχουν την θέληση να ανατινάζουν τζαμιά και αμερικάνικες πρεσβείες. Η Σαουδική Αραβία δεν είναι σταθερή. Είναι μια μυθική κατασκευή. Όπως επίσης ενδιαφέρον είναι να παρακολουθήσουμε αυτό που συμβαίνει στο Ιράν. Το Ιράν έχει μεγάλη επιρροή. Και είναι η πιο δημοκρατική χώρα της περιοχής…